Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością dokonywania wielu czynności „na zewnątrz”. Zawieranie umów, porozumień, składanie oświadczeń woli a także dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności sądowych tj. składanie wniosków i pozwów do sądu to tylko niektóre z nich. W przypadku działalności gospodarczej niewielkich rozmiarów czynności te są dokonywane zgodnie z reprezentacją czyli przez wspólników (w przypadku spółki osobowej) lub członków zarządu (w przypadku spółki kapitałowej). Jednakże, w przypadku działalności gospodarczej prowadzonej na większą skalę albo w przypadku, gdy osoby reprezentujące spółkę mają miejsce zamieszkania za granicą kwestia reprezentacji spółki staje się bardziej skomplikowana. W takiej sytuacji przedsiębiorcy decydują się na powołanie prokurenta czyli pełnomocnika szczególnego rodzaju, którego zadaniem jest reprezentowanie przedsiębiorcy.
Prokura to szczególnego rodzaju pełnomocnictwo, którego może udzielić przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. W przeszłości istniał spór co do tego czy osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może ustanowić prokurenta czy uprawnienie to dotyczy jedynie spółek, jednak nowelizacja brzmienia przepisu art. 1091 rozwiała wszelkie wątpliwości i w obecnym brzmieniu go jasnym jest, że każdy przedsiębiorca może go powołać. Warto również wskazać, że z prokurą łączą się dwa zwroty – ustanowienie jej oraz jej udzielenie. Rozróżnienie to ma szczególne znaczenie w przypadku spółek ponieważ ustanowienie prokury to czynność „wewnątrz” i jest dokonywane zgodnie z sposobem prowadzenia spraw spółki zaś udzielenie prokury to czynność dokonywana „na zewnątrz” wobec czego jest dokonywana zgodnie z reprezentacją. Warto również podkreślić, że ujawnienie prokury w rejestrze jest konieczne, jednak wpis ma charakter deklaratoryjny a nie konstytutywny.
Zakres prokury jest niezmiernie szeroki i obejmuje uprawnienie do dokonywania wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzoną działalnością. Co więcej, nie można jej ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich (poza wyjątkami przewidzianymi w samej ustawie o czym za chwilę) co wynika z faktu, że jej zakres umocowania ustalony jest ustawowo. Oczywiście, brak przeszkód, aby doszło do wewnętrznego ograniczenia zakresu umocowania prokurenta, tj. w stosunku pomiędzy reprezentowanym przedsiębiorcą a prokurentem, jednakże nie ma to żadnego wpływu na ważność dokonywanych czynności, a jedynie może prowadzić do odpowiedzialności prokurenta wobec reprezentowanego przedsiębiorcy. Jednakże przepisy kodeksu cywilnego same wyłączają z zakresu prokury pewnego rodzaju sprawy i do ich dokonania konieczne jest udzielenie prokurentowi pełnomocnictwa co stanowi o swoistym ustawowym ograniczeniu prokury ze skutkiem wobec osób trzecich. Do tych czynności, zgodnie z przepisem art. 1093 zaliczamy zbycie przedsiębiorstwa, dokonanie czynności prawnej na postawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, zbywania i obciążania nieruchomości. Przez zbycie przedsiębiorstwa należy rozumieć nie tylko jego sprzedaż (bądź sprzedaż części tego przedsiębiorstwa), ale również inne umowy zobowiązujące do przeniesienia własności (zamiana, darowizna). Zbycie przedsiębiorstwa oznacza przy tym zawarcie zarówno umowy zobowiązującej do przeniesienia własności przedsiębiorstwa, jak i umowy rozporządzającej. Pod pojęciem oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania rozumiemy przede wszystkim wydzierżawienie go ale również ustanowienie na nim użytkowania. Jeśli chodzi o zbycie nieruchomości to mowa tu o o takich czynnościach, jak: sprzedaż nieruchomości, jej zamiana i darowizna, a także zawarcie jakiejkolwiek innej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. Pod pojęciem zbycia nieruchomości kryje się także umowa rozporządzająca własnością nieruchomości, która zostaje zawarta w wykonaniu uprzednio zaciągniętego zobowiązania do zbycia nieruchomości. Można ogólnie powiedzieć, że zbycie nieruchomości to każda czynność, która zobowiązuje do przeniesienia własności nieruchomości z przedsiębiorcy na inną osobę bądź własność taką przenosi. Przez pojęcie zbycia nieruchomości rozumie się również przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości. Jeśli chodzi o obciążenie nieruchomości to mowa tu o czynnościach prawnych o skutku rzeczowym jak i o czynnościach o charakterze obligacyjnym. Prokurent zasadniczo nie posiada zatem umocowania do dokonywania następujących czynności prawnych: obciążenie nieruchomości hipoteką, służebnością, użytkowaniem czy też innym ograniczonym prawem rzeczowym, oddanie nieruchomości w leasing, wydzierżawienie, wynajęcie. Będzie mógł tych czynności dokonać jedynie po uzyskaniu dodatkowego umocowania od przedsiębiorcy. Tak szeroki zakres prokury pociąga za sobą również konieczność udzielenia jej na piśmie pod rygorem nieważności. Co więcej, prokurentem może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Budzącym największe kontrowersje aspektem prokury jest jej rodzaj. Prokura, podobnie jak pełnomocnictwo może zostać udzielona jednej bądź wielu osobom. Jeśli prokura została udzielona kilku osobom to mogła zostać im udzielona łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (prokura samoistna). To czy została udzielona prokura samoistna czy też łączna powinno zostać ujawnione we właściwym rejestrze. Jeśli chodzi o prokurę łączną to konieczne jest wyróżnienie tak zwanej „prokury łącznej niewłaściwej” czyli takiej, w której prokurent powinien współdziałać z inną osobą, której umocowanie nie wywodzi się z oświadczenia woli mocodawcy, ale z tego, że ta inna osoba jest członkiem organu mocodawcy (np. w przypadku spółek kapitałowych) albo jego przedstawicielem ustawowym (w przypadku handlowych spółek osobowych). Ustawową regulacją prokury łącznej niewłaściwej jest przepis art. 1094 § 1(1) który stanowi, że: „prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej”. Abstrahując od współdziałania prokurenta z członkiem zarządu lub wspólnikiem spółki osobowej w ramach prokury, ustawa niejednokrotnie określa sposób reprezentacji przedsiębiorcy w taki sposób, że reprezentacja ta wymaga współdziałania członka organu przedsiębiorcy z prokurentem. W przypadku spółek kapitałowych przepisy art. 205 § 1 oraz art. 373 § 1 KSH stanowią, że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, brak określenia sposobu reprezentacji w umowie spółki z o.o. (statucie spółki akcyjnej) oznacza, że do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Różnica między “współdziałaniem” obu rodzaju podmiotów w ramach reprezentacji oraz w ramach prokury, oprócz źródła (oświadczenie woli mocodawcy udzielającego prokury albo umowa, statut lub art. 205 § 1 i art. 373 § 1 KSH) polega na odmiennym zakresie ich umocowania. Współdziałanie prokurenta i członka zarządu (wspólnika spółki osobowej) w zakresie reprezentacji (organicznej) należy więc oceniać stosownie do zakresu umocowania zarządu (wspólnika), współdziałanie tych samych osób w ramach prokury – zgodnie z zakresem umocowania prokurenta.
Prokura jest nieprzenoszalna – prokurent nie może przenieść swoich uprawnień na inną osobę. Świadczy to o bardzo silnej więzi pomiędzy prokurentem a podmiotem udzielającym prokury. Jednocześnie prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności bądź pewnego rodzaju czynności. Chodzi tu jednak wyłącznie o czynności mieszczące się w granicach jego umocowania. Pełnomocnik, którego ustanowił prokurent działa w imieniu i na rzecz mocodawcy a więc przedsiębiorcy, który uprzednio udzielił prokury.
Prokura może być w każdym czasie odwołana. Przepisy kodeksu cywilnego nie wskazują, że konieczne jest podanie przyczyny odwołania prokury. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, a przedsiębiorca nie może się zrzec wynikającego z niego uprawnienia. Prokura wygasa zaś w przypadku wykreślenia mocodawcy z rejestru, otwarcia likwidacji, ogłoszenia upadłości, przekształcenia przedsiębiorcy, śmierci przedsiębiorcy czy ustanowienia kuratora. Jednocześnie, utrata przez przedsiębiorcę zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Jak widać, instytucja prokury jest niezmiernie ciekawa zarówno z teoretycznego jak i z praktycznego punktu widzenia. Powołanie prokurenta może być dla przedsiębiorców ogromnym ułatwieniem, ponieważ to on będzie reprezentował spółkę na zewnątrz w wielu czynnościach. Jednocześnie przepisy kodeksu cywilnego ograniczają prokurę w tej sposób, że prokurent nie jest upoważniony do dokonywania najbardziej istotnych czynności takich jak zbycie nieruchomości czy przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca ma ogromną dowolność w odniesieniu do sposobu ukształtowania prokury i sposobu jej wykonywania dzięki czemu może zrobić to w sposób, który najbardziej mu odpowiada. Z całą pewnością ta instytucja to ogromne ułatwienie dla przedsiębiorców.