Upadłość spółki – kiedy i jak ogłosić upadłość?

Temat jest emocjonujący, ponieważ w zmieniających się wciąż warunkach ekonomicznych nic nie jest stałe i pewne, również działanie firm i spółek. Na co dzień osoby zarządzające mierzą się z wieloma wyzwaniami, przepisami, konkurencją i kontrahentami. Źle dobrana długofalowa strategia, niekorzystne zapisy w umowach, niewypłacalność kontrahentów i wiele innych przyczyn mogą sprawić, że spółka stanie przed problemem ogłoszenia upadłości. O czym należy pamiętać w takiej sytuacji?

Czym jest upadłość spółki i jak się ją ogłasza?

Tyle się o niej słyszy i o tym, że ogłoszenie jej pozwala na zapobiegnięcie płacenia zadłużeń spółki przez jej członków. Czy to prawda?

Odnosząc się do tej sprawy, wytłumaczmy na początku czym jest upadłość spółki i z czym wiąże się dla spółek i każdej innej firmy. Otóż upadłość spółki wiąże się z pozbawieniem jej osobowości prawnej. Jest to tak jakby całkowite wycofanie jej z rynku. Pozbawiona osobowości prawnej, spółka nie może już przeprowadzać żądnych transakcji, występować o kredyty do banku ani wykonania żadnej innej czynności cywilnoprawnej. Uniemożliwia to spłatę „wybranych” dłużników, a co do reszty pozostawienie spółki bez żadnego majątku, który można by rozdzielić między wierzycieli. Jest to środek zapobiegawczy wobec nieuczciwości niektórych zarządów spółek.

Jak ogłosić upadłość spółki?

Co więcej, ustawodawca poszedł krok dalej i ustalił ogłoszenie upadłości spółek za obowiązek członków zarządu w niektórych sytuacjach. Reguluje to paragraf 585 Kodeksu Spółek Handlowych. Mówi on bowiem o tym, że jeśli członkowie zarządu nie ogłoszą upadłości spółki po wystąpieniu pewnych warunków, przesłanek do tego, może im grozić nawet do jednego roku pozbawienia wolności. Jest to niezmiernie ważne by przestrzegać tego paragrafu, nie tyko ze względu na odpowiedzialność karną ale również biorąc pod uwagę, to że w późniejszym czasie wierzyciele spółki mogą żądać oddania zaległości pieniężnych od członków jej zarządu. To ważne, gdyż nie wiele osób jest świadomych, faktu, że w niektórych sytuacjach członkowie zarządu mogą być tak samo odpowiedzialni pieniężnie z własnych majątków, nawet po ogłoszeniu upadłości spółki. Jedyną formą obrony (z resztą nie raz skuteczną, jak wskazuje na przykład wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.05.2011r., sygn. akt: II PK 325/10 ), jest fakt w odpowiednim momencie zgłoszenie upadłości spółki, dając znać nie tylko instytucjom ale i również kontrahentom, że nie ma szans na odzyskanie dalszej części długu w najbliższym okresie. W większości przypadków, zmniejsza to rozmiar kosztów jakie ponoszą wierzyciele dochodząc swoich praw do odzyskania pieniędzy. Na końcu procesu upadłościowego i likwidacji spółki, wierzyciele są częściowo spłacani, na tyle na ile pozwala ich majątek zakładowy. Jednak nie każdy wierzyciel czuje się pocieszony takim rozwiązaniem sprawy. Wprost przeciwnie. Część z nich domaga się później wynagrodzenia im tego od członków zarządu. Jednak zgodnie z artykułem 233 Kodeksu Spółek Handlowych, zgłoszona w odpowiednim czasie upadłość spółki, upoważnia do oczyszczenia z zarzutów dotyczących spłacenia długów spółki.

Niewypłacalność firmy

Precyzując jednak co oznacza, pojawienie się odpowiednich warunków, do ogłoszenia upadłości spółki, biegnę z wyjaśnieniami. Otóż nie jest to nic innego jak przesłanki finansowe. Pierwszą z nich jest brak płynności i przedłużające się długi. Otóż zgodnie z myślą ustawodawcy, to właśnie fakt, zalegających zadłużeń (dłużej niż trzy miesiące) najlepiej świadczy o niewypłacalności spółki i o tym, że nie ma ona już szans utrzymać się na rynku i dłużej prosperować. Kolejną nawet można by się pokusić o to, że ważniejszą lub bardziej rozstrzygającą przesłanka jest tak zwana przesłanka bilansowa. Polega ona na prostym bilansie.

To również dokładnie ujmuje ustawodawca twierdząc, iż jeśli zadłużenie spółki przewyższy jej kapitał podstawowy, kapitał zapasowy i połowę kapitału zakładowego, to wówczas zarząd spółki powinien ogłosić zebranie i postanowić co dalej z tą spółką. Jeśli w grę nie wchodzi żadna optymalizacja spółki czas najwyższy ogłosić jej upadłość. Działając w ten sposób członkowie zarządu wypełniają swój obywatelski obowiązek i tym samym oczyszczają się z zarzutów, że mogli specjalnie później ogłosić upadłość, tak by jak najmniej pieniędzy trafiło do wierzycieli. Wówczas zarząd może obronić się, przedstawiając dowody na to, że upadłość ogłosił dopiero w momencie gdy miał przesłanki, prędzej starając się w jakikolwiek sposób zadziałać inaczej, może optymalizując niektóre koszty, tak by sprawić, żeby spółka znów była wypłacalna. Lecz, gdy to nie zadziałało, członkowie zarządu rozsądnie podjęli decyzję o upadłości.

Upadłość spółki – podstawa prawna

Art. 11 Prawa upadłościowego i naprawczego mówi:

1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
   1. a. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące
2. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

W praktyce oznacza to, że istnieją dwie główne przesłanki do ogłoszenia upadłości spółki. Pierwszą z nich jest niewypłacalność, a drugą – zobowiązania o wartości większej niż wartość majątku firmy.

Kto składa wniosek o upadłość spółki?

Obowiązek złożenia wniosku o upadłość spółki spoczywa na członkach zarządu. Zgodnie z art. 21 Dz.U.2017.0.2344, ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, dłużnik jest obowiązany nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o jej ogłoszenie. Nie złożenie w terminie lub skutecznie wniosku o upadłość może spowodować ponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki swoim prywatnym majątkiem, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, odpowiedzialność karną, oddalenie wniosku o upadłość konsumencką. Zarząd musi więc uchwycić ten moment, w którym niewypłacalność jest długoterminowa i może mieć negatywne skutki dla firmy. Jest to bardzo ważne przy dochodzeniu w późniejszym terminie roszczeń wierzycieli z tytułu należnych im zobowiązań.

Po ogłoszeniu upadłości majątkiem firmy gospodaruje syndyk. Istnieje możliwość zaproponowania postępowania w drodze układu – jeżeli kontynuacja działania przedsiębiorstwa pozwoli na zaspokojenie wierzycieli w wyższym wymiarze niż jego likwidacja. Wtedy majątkiem zarządza dłużnik, kontrolowany są przez nadzorcę sądowego.

Złożenie wniosku o upadłość spółki

Za złożenie wniosku o upadłość do sądu płaci się 1.000 zł. Dodatkowo należy uiścić zaliczkę na poczet postępowania upadłościowego. Jej brak skutkuje zwróceniem wniosku. Wniosek składa się w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca prowadzenia działalności – w wydziale gospodarczym.

We wniosku muszą znaleźć się między innymi takie informacje, jak dane osobowe i adresowe reprezentantów spółki oraz wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki, adres firmy i miejsce, w którym znajduje się jej majątek, opis okoliczności uzasadniających wniosek, oświadczenie co do prawdziwości informacji zawartych we wniosku, czy istnieje możliwość zawarcia układu naprawczego. Oprócz tego sąd wymaga również dołączenia aktualnego wykazu majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników, bilansu firmy, spisu wierzycieli z dokładnym podaniem ich nazw, adresów i wysokości zobowiązań oraz terminów ich zapłaty i listę zabezpieczeń dokonanych na majątku przez wierzycieli, wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych, wszelkiego typu zastawy, hipoteki, obciążenia sądowe lub administracyjne, propozycje układowe itd.

Upadłość spółki i co dalej?

Warto mieć świadomość, że ogłoszenie upadłości to początek długofalowego procesu. Kontynuowanie działalności może być mocno ograniczone przez zabezpieczenie majątku, który staje się podstawą do zaspokojenia wierzycieli. Zakończenie postępowania upadłościowego zazwyczaj oznacza zakończenie prowadzenia działalności przez spółkę.

Jeżeli to wierzyciel występuje z powództwem o odszkodowanie na podstawie przepisów Prawa upadłościowego, musi pamiętać o powstaniu trzech łącznie przesłanek: szkody, zawinionego niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki i związku przyczynowego pomiędzy szkodą a niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ustawowym terminie.

Aby sąd rozpatrzył wniosek, musi on zostać złożony skutecznie. Składanie wniosków nieodpowiadających wymogom jest nieważne i spotyka się z krytyka sądów. Sąd może również odrzuci wniosek, jeżeli na przykład majątek dłużnika jest zbyt mały, by mógł zaspokoić koszty postępowania sądowego. Celem ogłoszenia upadłości jest bowiem przede wszystkim zaspokojenie wierzycieli, a fakt posiadania nikłego majątku z góry przesądza o braku takiej możliwości.

Zobacz także:

Ogłoszenie upadłości