Umowa o dzieło – wynagrodzenie, opodatkowanie, odstąpienie od umowy
Zarówno umowa o dzieło jak i umowa zlecenie to jedne z najczęściej zawieranych umów. Dominują zarówno w obrocie profesjonalnym czyli obrocie przedsiębiorców, jak i w obrocie podmiotów niebędących przedsiębiorcami. Są one również powszechnymi formami zatrudnienia w wielu branżach. Umowa zlecenie jak i umowa o dzieło są uregulowane w kodeksie cywilnym i wiele osób stosuje te formy zatrudnienia zamiennie. Są to dwa odrębne stosunki prawne, których zarówno cel jak i sposób uregulowania w znaczący sposób różnią się od siebie.
Umowa o dzieło – definicja
Zgodnie z definicją zawartą w kodeksie cywilnym przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W umowie o dzieło mamy więc dwie strony – przyjmującego zlecenie i zamawiającego. Na przyjmującym zlecenie ciąży obowiązek wykonania dzieła. A zamawiający to podmiot, który zleca wykonanie dzieła i zobowiązuje się za nie zapłacić. Prawo nie definiuje wprost co należy rozumieć pod pojęciem dzieła. Dziełem może być niemalże wszystko, od namalowania obrazu, wygłoszenia referatu poprzez skonstruowanie skomplikowanego robota.
Wynagrodzenie w umowie o dzieło
W umowie o dzieło szczegółowo reguluje się kwestie wynagrodzenia za jego wykonanie. Czasami przy zawarciu umowy nie da się określić wysokości wynagrodzenia wprost. W takiej sytuacji jego wysokość można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeśli strony tego nie wskazały, to przyjmuje się strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeśli zaś nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia w ten sposób wówczas należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Wynagrodzenie kosztorysowe
Wynagrodzenie można również określić za pomocą kosztorysu, czyli na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Jeśli jednak w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak należności uiszczonej za materiały lub robociznę przed zmianą cen lub stawek.
W toku wykonywania dzieła może się zdarzyć sytuacja, w której konieczne jest dokonanie dodatkowych, nieprzewidzianych wcześniej prac. Jeśli kosztorys sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Warto jednak wspomnieć, że przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody zamawiającego. W sytuacji, gdy konieczne jest znaczne podwyższenie wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający może od umowy odstąpić. Powinien jednak uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie ryczałtowe
Ostatni rodzaj wynagrodzenia na jakie mogą umówić się strony to wynagrodzenie ryczałtowe, jego wysokość ustala się z góry. W takie sytuacji przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Dostarczenie materiałów
W przypadku gdy dzieło przyjmuję formę zmaterializowaną, np. gdy jest to obraz albo rzeźba, konieczne jest dostarczenie materiałów. W umowie wskazuje się osobę odpowiedzialną za dostarczenie materiałów, z których dzieło ma zostać wykonane. Jeżeli materiałów dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić niezużytą część. Jednocześnie może się zdarzyć tak, że zamawiający nie wie, jaki materiał będzie potrzebny i kupi nieprawidłowy materiał. W takiej sytuacji, jeśli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego.
Odstąpienie od umowy o dzieło
W szczegółowy sposób została również uregulowana kwestia odstąpienia od umowy przez strony. Istnieje kilka sytuacji, w których strony mogą odstąpić od umowy. Po pierwsze, jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym. Wtedy zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.
Po drugie, jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową. W tej sytuacji zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.
Ponadto, dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Również przyjmujący zamówienie ma uprawnienie do odstąpienia od umowy. Szczególnie w sytuacji, gdy do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak. Przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
Do odpowiedzialności za wady dzieła zastosowanie znajdują przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Jeśli udzielono gwarancji, wówczas stosuje się przepisy o gwarancji przy sprzedaży.
Wynagrodzenie należy się w chwili oddania dzieła, chyba że strony umówiły się inaczej. Dzieło można też oddawać częściami, a wynagrodzenie obliczać za każdą część z osobna. Wtedy wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.
Umowa o dzieło a opodatkowanie
Na koniec zagadnienie opodatkowania umowy o dzieło, a także konieczności odprowadzania od niej składek na ubezpieczenie społeczne. Od wynagrodzenia pobierany jest podatek dochodowy w wysokości 17%.
Co do zasady osoba, z którą zawierana jest umowa o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym, ubezpieczeniu zdrowotnemu ani składkom na fundusze pozaubezpieczeniowe, czyli na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. To znaczy, ze osoba, która będzie wykonywać dzieło nie ma obowiązku opłacania tych składek.
Zdarza się jednak, że obowiązek zapłaty składek powstanie. Ma to miejsce, gdy umowa o dzieło jest zawierana z pracownikiem przez pracodawcę (oprócz stosunku pracy). Składki trzeba też zapłacić, gdy pracownik zawiera umowę z innym podmiotem, ale w celu wykonania zadania na twoją rzecz. W obu tych przypadkach istnieje obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o dzieło. W innych przypadkach umowę taką zgłasza się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – dotyczy to umów zawartych po 1 stycznia 2021 r.
Reasumując, umowa o dzieło to niezwykle ciekawa forma zatrudnienia i uelastycznienia rynku pracy. Mająca swoje podstawy w kodeksie cywilnym znajduje szerokie zastosowanie w wielu branżach, chociażby w branży artystycznej.