Spółdzielnia europejska – regulacje, rozporządzenia, statut

Spółdzielnia europejska jest spośród znanych polskiemu prawu osób prawnych, najbardziej podobna do spółki akcyjnej. Jednakże cechuje się pewnymi odmiennościami takimi jak możliwość powołania organu, który zajmuje się zarówno zarządem, jak i nadzorem w spółce. Oprócz spółki europejskiej prawo unijne stworzyło również inne konstrukcje prawne, które umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej w więcej niż jednym kraju UE. Chociaż nie cieszą się taką popularnością jak spółka europejska to i tak znajdują swoich zwolenników. W niniejszym artykule zajmiemy się następującą formą prowadzenia działalności gospodarczej – spółdzielnią europejską.

Spółdzielnia Europejska (Societas Coopertiva Europaea) została uregulowana w dwóch aktach prawnych:

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej;
• Ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej.

 

Jak powstaje Spółdzielnia Europejska

Jak wskazuje rozporządzenie, spółdzielnie można założyć na terytorium Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o sposoby jej powstania to są one następujące.

1. Spółka może zostać utworzona przez co najmniej pięć osób fizycznych, zamieszkałych w co najmniej dwóch Państwach Członkowskich.
2. Drugim ze sposobów jest założenie przez łącznie co najmniej pięć osób fizycznych i spółek w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, względnie innych osób prawnych prawa publicznego lub prywatnego, utworzonych na podstawie przepisów prawa Państwa Członkowskiego, które mają miejsce zamieszkania w co najmniej dwóch różnych Państwach Członkowskich względnie podlegają prawu co najmniej dwóch różnych Państw Członkowskich.
3. Kolejny sposób to założenie przez spółki, w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, względnie osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, utworzone na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, podlegające prawu co najmniej dwóch różnych Państw Członkowskich.
4. Spółdzielnia europejska może powstać również przez połączenie się spółdzielni utworzonych na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, posiadających siedziby statutowe i główny zarząd na terenie Wspólnoty. Warunkiem jest, aby co najmniej dwie z nich podlegały prawu różnych Państw Członkowskich.
5. I wreszcie spółka taka może powstać przez przekształcenie spółdzielni utworzonej na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, posiadającej swoją siedzibę statutową i główny zarząd na terenie Wspólnoty, jeżeli co najmniej od dwóch lat posiada ona podmiot zależny lub zakład podlegające prawu innego Państwa Członkowskiego.

 

Kapitał spółdzielni europejskiej

Minimalny kapitał spółdzielni europejskiej wyraża się w walucie krajowej, a jego wysokość wynosi trzydzieści tysięcy euro. Kapitał ten dzieli się na udziały, które są imienne. Co ważne, przepisy krajowe mogą zawierać postanowienia dotyczące wyższego kapitału zakładowego, przy czym nie wymaga to zmiany statutu spółdzielni. Kapitał można tworzyć wyłącznie z aktywów posiadających wartość ekonomiczną. Udziały nie mogą być wydawane w zamian za zobowiązanie się członków do wykonania pracy lub świadczenia usług. Podobnie jak w znanej w Polsce spółce akcyjnej lub spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Statut spółki

Głównym aktem regulującym strukturę spółki jest jej statut. Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia „statut SCE” oznacza zarówno akt założycielski, jak i statut SCE w ścisłym znaczeniu, w przypadku gdy stanowi on odrębny dokument. Opracowują go Członkowie Spółdzielni zgodnie z przepisami dotyczącymi zakładania spółdzielni, które podlegają prawu Państwa Członkowskiego siedziby statutowej SCE. Sporządzany jest w formie pisemnej i jest podpisywany przez członków założycieli.

Statut Spółdzielni Europejskiej powinien zawierać co najmniej:

• firmę spółdzielni, która zawiera dodatkowe oznaczenie „SCE” na początku lub na końcu. Gdzie sytuacja tego wymaga umieszcza się zwrot „z ograniczoną odpowiedzialnością”,
• określenie przedmiotu działalności spółdzielni,
• imiona i nazwiska osób fizycznych oraz firmy spółek będących członkami założycielami SCE. W przypadku tych ostatnich podaje się też przedmiot ich działalności oraz siedzibę statutową,
• siedzibę statutową SCE,
• warunki i procedury przyjmowania i wykluczania członków oraz wypowiedzenia członkostwa,
• prawa i obowiązki członków oraz kategorie członków, jak również prawa i obowiązki członków danej kategorii,
• wartość nominalną udziałów,
• wysokość kapitału subskrybowanego oraz wskazanie, że wysokość kapitału jest zmienna,
• szczególne przepisy dotyczące kwot ewentualnie umieszczanych w ustawowej rezerwie, pochodzących z uszczuplenia nadwyżek finansowych,
• kompetencje członków każdego z organów,
• przepisy dotyczące wyboru i odwoływania członków organów,
• wymogi dotyczące większości i kworum, czas trwania spółdzielni, jeżeli jest on ograniczony.

Jak widać, statut spółdzielni jest kompleksowym aktem, o wysokim stopniu szczegółowości. Istnieją duże możliwości uregulowania wielu spraw w statucie spółdzielni, których nie narzuca się przepisami prawa. Daje to dość istotny luz decyzyjny członkom założycieli spółdzielni.

Siedziba statutowa SCE

Siedziba statutowa SCE musi znajdować się na terytorium Wspólnoty, w tym samym Państwie Członkowskim, co jej główny zarząd. Konieczność lokalizacji w tym samym miejscu siedziby rzeczywistej i statutowej. Ponadto Państwo Członkowskie może nakładać na SCE zarejestrowaną na jego terytorium, obowiązek umiejscowienia głównego zarządu i siedziby statutowej w tej samej miejscowości.
W odniesieniu do powstania Spółdzielni Europejskiej to reguluje to prawo siedziby statutowej. Każda SCE podlega wpisowi w rejestrze Państwa Członkowskiego, w którym ma swoją statutową siedzibę. Rejestr określa prawo danego Państwa Członkowskiego zgodnie z przepisami właściwymi dla spółek akcyjnych. W Polsce to Krajowy Rejestr Sądowy jest odpowiedzialny za rejestrację Spółek, a co za tym idzie, również za rejestrację Spółdzielni Europejskiej. Również dokumenty i informacje dotyczące SCE, podlegające ogłoszeniu na podstawie niniejszego rozporządzenia. Ogłasza się w sposób określony przez przepisy prawa Państwa Członkowskiego, w którym SCE ma swoją siedzibę statutową, właściwe dla spółek akcyjnych. Ponadto o rejestracji Spółdzielni Europejskiej oraz jej wykreśleniu ogłasza się również w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (po tym jak ogłosi się to zgodnie z prawem państwa siedziby statutowej). W dniu rejestracji Spółdzielnia nabywa osobowość prawną.

W odniesieniu do organów, które można wyróżnić w Spółdzielni Europejskiej to podobnie jak w Spółce Europejskiej są to Walne Zgromadzenie oraz Organ Nadzorczy i Organ Zarządzający (w przypadku dualistycznego systemu zarządzania) albo Organ Administrujący (w przypadku monistycznego systemu zarządzania).

Spółdzielnia Europejska – odpowiedzialność organów zarządzających

W systemie dualistycznym organ zarządzający prowadzi sprawy SCE na własną odpowiedzialność. Reprezentuje ją w stosunkach z osobami trzecimi oraz przed sądami. Państwo Członkowskie może postanowić, że dyrektor wykonawczy prowadzi sprawy bieżące związane z zarządzaniem na własną odpowiedzialność, na tych samych zasadach, jakie są przewidziane w przypadku spółdzielni mających statutową siedzibę na terytorium tego Państwa Członkowskiego. Członek lub członkowie organu zarządzającego są powoływani i odwoływani przez organ nadzorczy. Organ zarządzający wybiera przewodniczącego spośród swoich członków, zgodnie ze statutem, który m.in. zwołuje jego posiedzenia. Z kolei organ nadzorczy sprawuje nadzór nad prowadzeniem spraw przez organ zarządzający. Organ ten nie jest uprawniony do samodzielnego prowadzenia spraw SCE. Organ nadzoru nie jest uprawniony do reprezentowania SCE w stosunkach z osobami trzecimi. Reprezentuje on jednak SCE w stosunkach z organem zarządzającym lub członkami tego organu, w postępowaniach sądowych lub przy zawieraniu umów. Jego członkowie są powoływani przez Walne Zgromadzenie.

W przypadku systemu monistycznego sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Organ administrujący prowadzi sprawy SCE oraz reprezentuje ją w stosunkach z osobami trzecimi oraz przed sądami. Członkowie organu administrującego, oraz, jeżeli statut tak stanowi, również ich zastępcy, są powoływani przez walne zgromadzenie.

Jak widać, mimo że w nazwie pada słowo spółdzielnia, sama struktura bardziej przypomina Spółkę. Są tutaj członkowie tworzący walne zgromadzenie. Jednakże sam sposób powstania bardziej przypomina Spółkę niż typową Spółdzielnia znaną nam z praca spółdzielczego. Sama struktura jest niezwykle ciekawa i dają wiele możliwości. W szczególnie dzięki temu, że kapitał konieczny do jej założenia jest stosunkowo niski.