Spłata zobowiązań upadłego

Ostatnim etapem postępowania upadłościowego, po ogłoszeniu upadłości, stworzeniu spisu wierzytelności i likwidacji majątku upadłego jest zaspokojenie wierzycieli. Ustaliliśmy już komu przysługują wierzytelności, upłynniliśmy majątek i wiemy jaką kwotą dysponujemy, aby zaspokoić wierzycieli. Dla wierzycieli ten etap jest najistotniejszy, bowiem po wielu miesiącach (a nawet latach) nareszcie uzyskają należne im świadczenia. Przepisy prawa upadłościowego regulują te kwestie w sposób bardzo szczegółowy. Zarówno sposób spłaty jak i kolejność spłaty wierzycieli została uregulowana przepisami prawa upadłościowego.

Kolejność spłat zobowiązań zależy od ich kategorii

Na początku należy wskazać, że należności, które będą zaspokajane z funduszów masy upadłości dzielą się na kategorie.

W pierwszej kolejności zaspokajane są koszty postępowania upadłościowego. Obejmują one wydatki bezpośrednio związane z ustaleniem, zabezpieczeniem, zarządem i likwidacją masy upadłości oraz ustaleniem wierzytelności. W szczególności wyróżnia się tu wynagrodzenie syndyka oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia tych osób, wynagrodzenie i wydatki członków rady wierzycieli, wydatki związane ze zgromadzeniem wierzycieli, koszty archiwizacji dokumentów, korespondencji, ogłoszeń, eksploatacji koniecznych pomieszczeń, podatki i inne daniny publiczne związane z likwidacją masy upadłości.

W pierwszej kolejności spłacane są również inne zobowiązania masy upadłości powstałe po ogłoszeniu upadłości. Obejmują one w szczególności:

• należności ze stosunku pracy przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości,
• zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości,
• zobowiązania z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów, których wykonania zażądał syndyk,
• inne zobowiązania powstałe z czynności syndyka oraz przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa, śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Dodatkowo, w pierwszej kolejności zaspokaja się zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym za czas po ogłoszeniu upadłości.

Cztery kategorie zobowiązań

Po spłacie powyżej opisanych należności spłacane są zobowiązania opisane w sposób szczegółowy w przepisie artykułu 342 prawa upadłościowego. Przepis ten wskazuje na cztery kategorie zobowiązań. Należności te można spłacać dopiero po zaspokojeniu kosztów postępowania, innych zobowiązań masy upadłości oraz należności alimentacyjnych.

• Pierwsza z kategorii opisanych w przepisie art. 342 obejmuje między innymi przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy ( ze wskazanymi wyjątkami), należności rolników z tytułu umów o dostarczanie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołane choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, należności związane z postępowaniem restrukturyzacyjnym przedsiębiorcy ( jeśli miało miejsce przed postępowaniem upadłościowym) .
• Druga z kategorii dotyczy innych należności, w tym podatków i innych danin publicznych oraz nieskategoryzowanych wcześniej składek na ubezpieczenie społeczne. Ta grupa należności jest najszersza. Obejmuje wszelkie świadczenia wynikające z umów cywilnoprawnych, których stroną był upadły ( o ile nie podlegają pod inną kategorie).
• Kategoria trzecia obejmuje odsetki od należności ujętych w kategorii pierwszej oraz drugiej. Obejmuje też sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów.
• Kategoria czwarta obejmuje należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach. W szczególności dostawy towaru o odroczonym terminie płatności dokonanej na rzecz upadłego ( który w tym przypadku musi być spółką kapitałową) w okresie pięciu lat przed dniem ogłoszenia upadłości. Przepis art. 342 ust. 5 wyłącza z tej kategorii szereg należności m.in. należności z tytułu pożyczek oraz innych czynności prawnych o podobnych skutkach dokonanych w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Jak ogłosić upadłość spółki? >>>

Przepisy prawa upadłościowego w szczegółowy sposób regulują również kolejność spłacania wierzytelności, które zabezpieczono w sposób rzeczowy. Wierzytelności te można zabezpieczyć hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym oraz hipoteką morską. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej to wierzytelności zabezpieczone w sposób rzeczowy, prawa wygasające według przepisów ustawy oraz skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na właściwym przedmiocie obciążenia (nieruchomości, użytkowaniu wieczystym, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub statku morskim wpisanym do rejestru okrętowego) podlegają zaspokojeniu z sumy uzyskanej z likwidacji obciążonego przedmiotu, pomniejszonej o koszty likwidacji tego przedmiotu oraz inne koszty postępowania upadłościowego w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części sumy uzyskanej z likwidacji, nie więcej jednak niż o taką część kosztów postępowania upadłościowego, która wynika ze stosunku wartości obciążonego przedmiotu do wartości całej masy upadłości.

Niewystarczająca ilość środków – co dalej?

W postępowaniu upadłościowym, po likwidacji majątku, pieniądze podlegające podziałowi można sobie wyobrazić jako pewną pulę. Jeśli suma pieniędzy wystarcza na pokrycie wszystkich zobowiązań wówczas podział na kategorię nie ma większego znaczenia. Wszystkie należności spłaca się w całości. Problem (dla wierzycieli) pojawia się w sytuacji, w której pieniędzy do podziału jest mniej niż wierzytelności należnych wierzycielom. Przepisy prawa upadłościowego wskazują jak należy wtedy postępować. Jeśli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności wówczas należności kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii. Jeżeli jednak suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich.

Plan podziału

Jeśli chodzi zaś o aspekty praktyczne podziału należności przypadających wierzycielom to należy wskazać, że reguluje się je w planie podziału. Plan podziału to dokument sporządzany przez syndyka. Wskazuje on sumę podlegającą podziałowi, wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale. Określa też sumę, jaka każdemu z uczestników przypada z podziału. Wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które i z jakich przyczyn mają być pozostawione w depozycie sadowym lub pozostawione w masie upadłości na zaspokojenie wierzytelności objętych nierozpoznanymi sprzeciwami. Co więcej, syndyk wskazuje czy plan podziału jest częściowy czy ostateczny. Sędzia-komisarz jest uprawniony do tego, aby wnieść do planu podziału poprawki lub polecić syndykowi dokonanie wskazanych zmian w planie. Na koniec plan podziału zatwierdza sędzia-komisarz.

Plan podziału syndyk wykonuje niezwłocznie po jego zatwierdzeniu. Jednakże nie może to nastąpić przed uprawomocnieniem się postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Syndyk dokonuje też wypłaty środków wierzycielom. Kwotę można wydać wierzycielowi w gotówce bądź też syndyk może ją przelać na rachunek bankowy wierzyciela. Syndyk zobowiązuje się również złożyć sprawozdanie z wykonania planu podziału.

Reasumując, wykonanie planu podziału i spłata wierzycieli upadłego to ostatni etap postępowania upadłościowego. Pieczę nad wykonaniem tego etapu sprawuje syndyk, jednakże jego czynności kontroluje sędzia-komisarz. Na tym etapie szczególnie istotne jest, aby cała procedura przebiegała zgodnie z przepisami prawa upadłościowego. Trzeba pamiętać, żeby wierzycieli zaspokajać zgodnie z ustawową kolejnością. W szczególności istotne to jest, gdy fundusze wynikające z masy upadłości są mniejsze niż należności wierzycieli. Ten etap to już końcówka, finał wielomiesięcznego postępowania upadłościowego. To „światełko w tunelu” dla upadłego, że zostanie oddłużony, dlatego jemu również zależy na jak najsprawniejszym procesie zaspokojenia wierzycieli.