Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o. – teoria i praktyka

Rozwój firmy (w formie spółki z o.o.) często wymaga podwyższenia kapitału zakładowego – jak to zrobić? Czym się kierować, a na co uważać przy podwyższaniu kapitału zakładowego – wyjaśniamy w poniższym artykule.

Podwyższenie kapitału zakładowego

Nie każda spółka z ograniczoną odpowiedzialnością posiada kapitał zakładowy jedynie w wysokości minimalnej, koniecznej do jej założenia tj. w wysokości pięciu tysięcy złotych. Znaczna część spółek, chcąc poprawić swoją sytuację na rynku decyduje się na założenie spółki o wyższym kapitale zakładowym. Chociaż wysokość kapitału zakładowego nie świadczy bezpośrednio o wypłacalności spółki to z całą pewnością dla kontrahenta spółki kapitał zakładowy o znacznej wysokości ma istotne znaczenie bo stanowi dowód że taka kwota powinna znajdować się w dyspozycji spółki – przecież przy założeniu spółki wspólnicy składają oświadczenie o wpłacie środków na pokrycie kapitału zakładowego.

A nawet jeśli taka kwota nie znajduje się w kapitale zakładowym aktualnie to znajdowała się w nim w momencie powstania spółki. Zdecydowanie większą pewność transakcyjną daje kapitał zakładowy kontrahenta wynoszący milion złotych niż minimalne, wyżej wspomniane pięć tysięcy złotych. A nawet jeśli spółka przy powstaniu decyduje się na minimalny kapitał zakładowy, ponieważ wspólnicy nie dysponują większymi środkami na wniesienie do spółki to zawsze spółka ma szansę go podwyższyć, ponieważ kwestia ta została uregulowana przez postanowienia kodeksu spółek handlowych.

Podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić w oparciu o dwie podstawy

Podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić w oparciu o dwie podstawy. Pierwsza z nich to po prostu zmiana umowy spółki. Z uwagi na fakt, iż kapitał zakładowy to element obligatoryjny treści umowy spółki, jego zmiana również wymaga zmiany umowy spółki a następnie zgłoszenia tej zmiany do rejestru. Jednakże, celem usprawnienia obrotu gospodarczego i możliwości szybszego i mniej skomplikowanego dokapitalizowania spółki ustawodawca przewidział możliwość na inny sposób podwyższenia – mianowicie dotychczasowa umowa spółki może przewidywać maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin tego podwyższenia.

Wówczas, o ile kapitał zakładowy jest podwyższany we wskazanych w umowie granicach, brak jest konieczności zmiany umowy spółki. Takie postanowienie brzmi zazwyczaj:

„podwyższenie kapitału zakładowego spółki do kwoty x do dnia y nie stanowi zmiany umowy spółki”.

Odnosząc się do podwyższenia kapitału zakładowego spółki bez zmiany umowy spółki może nastąpić, jak wskazano powyżej, jeśli umowa spółki to przewiduje określając zarówno wysokość podwyższenia jak i termin do którego może ono nastąpić. Jeżeli postanowienie umowy spółki, przewidujące podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany jej umowy, ogranicza się jedynie do oznaczenia maksymalnej wysokości podwyższenia kapitału zakładowego oraz terminu podwyższenia, wtedy podwyższenie dokonywane jest na podstawie uchwały wspólników podejmowanej bezwzględną większością głosów (Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz. red: Z. Jara, Warszawa, 2020 r.).

Umowa spółki a uprawnienia do podwyższenia kapitału

Umowa spółki może przyznawać uprawnienie do podwyższenia kapitału zakładowego spółki bez zmiany jej umowy – w zakresie w umowie określonym – zarządowi albo radzie nadzorczej (za możliwością przekazania tej kompetencji także radzie nadzorczej (Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz. red: M. Litwińska-Werner, Warszawa, 2007 r.). Niezależnie od tego czy uchwała jest podejmowana przez Zgromadzenie Wspólników czy przez inny organ powinna ona określać wysokość podwyższenia kapitału, przy czym w przypadku podwyższenia na mocy zapisów umowy spółki podwyższenie kapitału może zostać dokonane wyłącznie do wysokości określonej w tym zapisie, czy na podwyższony kapitał zostaną utworzone nowe udziały, czy też zostanie podwyższona wartość nominalna dotychczasowych udziałów, w jaki sposób podwyższony kapitał zostanie pokryty, podmioty obejmujące nowe udziały (podwyższoną wartość istniejących udziałów) w podwyższonym kapitale oraz ewentualne wyłączenie prawa pierwszeństwa dotychczasowych wspólników do objęcia podwyższonego kapitału.

Druga podstawa podwyższenia kapitału zakładowego to po prostu zmiana umowy spółki czyli podjęcie przez wspólników uchwały w przedmiocie zmiany umowy spółki, która zostanie umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza a następnie wpis tej zmiany do rejestru. Uchwała zapada większością 2/3 głosów, o ile umowa spółki nie przewiduje w tym względzie surowszych warunków (art. 246 § 1 KSH).

Podwyższenie kapitału – dwie możliwości

W odniesieniu o sposób podwyższenia kapitału zakładowego należy wskazać, że może ono nastąpić zarówno poprzez utworzenie nowych udziałów jak i poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących w spółce. Jeżeli kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej wartości nominalnej, to każdy nowo ustanowiony udział (jeśli wybieramy ten sposób podwyższenia kapitału zakładowego) musi odpowiadać wartości nominalnej dotychczasowych udziałów.

Jeżeli zaś wybieramy sposób podwyższenia kapitału zakładowego polegający na podwyższeniu wartości nominalnej dotychczasowych udziałów, a udziały te mają równą wartość nominalną, to również musimy je zwiększyć o taką samą kwotę.

Na koniec warto odnieść się do możliwości podwyższenia kapitału zakładowego w sposób mieszany tj. zarówno poprzez zwiększenie wartości nominalnej udziałów z jednoczesnym zwiększeniem liczby udziałów. Sposób ten został expressis verbis uregulowany w przepisach odnoszących się do spółki akcyjnej, jednakże jest również dopuszczalny w spółce z o.o. z uwagi na zastosowanie w treści art. 257 § 1 alternatywy łącznej (spójnik „lub”):

„podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych”.

W odniesieniu do tego, kto obejmuje udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki należy wskazać, że przepis art. 258 §  1 kodeksu spółek handlowych stanowi, że:

„ jeżeli umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów”.

Wobec tego, w braku odmiennych uregulowań umownych to dotychczasowy wspólnicy mają prawo do objęcia nowych udziałów bądź podwyższonej wartości nominalnej dotychczasowych udziałów. Następuje to niezależnie od tego czy podwyższenie kapitału zakładowego następuje na mocy zmiany umowy spółki czy też na mocy dotychczasowych postanowień umownych. W odniesieniu do objęcia udziałów przez nowych wspólników należy wskazać, że taka możliwość występuje w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego jedynie w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego poprzez utworzenie nowych udziałów.

Złożenie oświadczenia o objęciu nowych udziałów

Konieczną czynnością w procesie podwyższenia kapitału zakładowego jest złożenie przez wspólników (nowych bądź dotychczasowych) oświadczenia o objęciu nowych udziałów/udziałów o zwiększonej wartości nominalnej. W sytuacji, gdy do spółki przystępuje nowy wspólnik oświadczenie to powinno mieć formę aktu notarialnego – niezależnie od tego czy zmieniana jest umowa spółki czy podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowego brzmienia umowy spółki.

W odniesieniu zaś do dotychczasowych wspólników forma oświadczenia zależy od tego czy podstawą podwyższenia kapitału zakładowego jest dotychczasowa umowa spółki – wówczas wystarczy forma pisemna czy też konieczna była zmiana umowy spółki – wówczas obowiązkowa jest forma aktu notarialnego.

Na koniec należy wskazać, że podwyższenie kapitału zakładowego należy obligatoryjnie zgłosić do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, w którym wpisana jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której zmiana dotyczy. Do zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego, zgodnie z treścią przepisu art. 262 § 2 KSH zależy dołączyć:

„uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego; oświadczenia o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym; oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione”.

Co jest również istotne, podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą dokonania wpisu w rejestrze.

Podwyższenie kapitału zakładowego – podsumowanie

Reasumując, kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość dokapitalizowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zarówno poprzez zmianę umowy spółki jak też bez konieczności dokonywania takiej zmiany. Podwyższenie to może nastąpić zarówno poprzez zwiększenie ilości udziałów, zwiększenie wartości nominalnej udziałów jak i poprzez te dwie formy razem ( ten pogląd jest kontrowersyjny). Udziały mogą być obejmowane zarówno przez nowych jak i dotychczasowych wspólników. Tak dużo możliwości powoduje, że każda ze spółek, chcąca zwiększyć swój kapitał zakładowy ma możliwość wyboru najdogodniejszego dla siebie sposobu.