Likwidacja spółki z o.o.

Likwidacja spółki jawnej

Wbrew temu co mogłoby się wydawać, ustanie bytu prawnego spółki to długi i żmudny proces. Nie wystarczy samo zaistnienie przyczyny powodującej rozwiązanie spółki – to jest jedynie początek skomplikowanego, niekiedy trwającego miesiące a nawet lata procesu. Spółka prowadząca działalność gospodarczą posiada przecież sprzęt, materiały, środki pieniężne, zatrudnia pracowników, wynajmuje powierzchnie, magazyny, posiada wierzytelności wobec kontrahentów ( a także długi) i wiele wiele innych. Aby spółka jawna w rzeczywistości utraciła swój byt trzeba się tym wszystkim zająć, zakończyć wszelkie sprawy. I właśnie temu służy, w przypadku braku odmiennych decyzji wspólników, likwidacja spółki.

Kiedy trzeba przeprowadzić likwidację spółki?

Zgodnie z treścią przepisu art. 67 § 1 „w przypadkach określonych w art. 58 należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki”. W przepisie art. 58 opisano przyczyny rozwiązania spółki do których należą:

  1. przyczyny przewidziane w umowie spółki;
  2. jednomyślna uchwałą wszystkich wspólników;
  3. ogłoszenie upadłości spółki;
  4. śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
  5. wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela spółki;
  6. prawomocne orzeczenie sądu.

Jednakże, jak stanowi przepis art. 67 § 1 nawet po zaistnieniu którejś z tych okoliczności przeprowadzenie likwidacji spółki nie jest obowiązkowe, ponieważ wspólnicy mogą zdecydować, że spółka zakończy swój byt w inny sposób.

„Nielikwidacyjne” sposoby zakończenia działalności spółki

Aby spółka mogła zakończyć działalność w inny, tj. „nielikwidacyjny” sposób, wspólnicy muszą zawrzeć w tej kwestii porozumienie. Porozumienie takie wymaga jednomyślności wspólników. W doktrynie dopuszcza się jego zawarcie przed zajściem przyczyny rozwiązania, a nawet w umowie spółki (por. Kodeks spółek handlowych. Komentarz. red: J. Bieniak, Warszawa, 2020 r.). Uzgodniony inny sposób zakończenia działalności spółki może przede wszystkim polegać na zbyciu przedsiębiorstwa jako całości osobie trzeciej (art. 552 KC) bądź jednemu ze wspólników. Jednym ze sposobów na odmienne od likwidacji zakończenie działalności spółki może być podział majątku spółki pomiędzy wspólników z podziałem (skutecznym w stosunku wewnętrznym) kwot podlegających zaspokojeniu przez każdego wobec wierzycieli spółki (por. Kodeks spółek handlowych. Komentarz. red: Z. Jara, Warszawa, 2020 r.).

Likwidacja spółki w praktyce

Jak wskazano powyżej, jeśli wspólnicy nie zdecydują się na odmienny sposób zakończenia bytu prawnego spółki to zostaje im likwidacja. Celem likwidacji jest upłynnienie majątku spółki, zakończenie wszelkich interesów spółki, wypełnienie zobowiązań spółki i ściągnięcie wierzytelności spółki oraz ustanie stosunków prawnych, których spółka jest stroną. W toku likwidacji możliwe jest podejmowanie nowych interesów tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.

Likwidatorzy spółki – kim są?

Skoro wspólnicy decydują się na przeprowadzenie likwidacji spółki to muszą istnieć specjalnie oddelegowane osoby, aby tą likwidację przeprowadzić czyli likwidatorzy. Zgodnie z art. 70 § 1 KSH „likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.” Jednocześnie, jeżeli likwidacja spółki odbywa się z uwagi na fakt, iż w stosunku do jednego ze wspólników ogłoszono upadłość, wówczas na jego miejsce wchodzi syndyk.

Jak widać, zasadą jest, że likwidatorami są wszyscy wspólnicy spółki jawnej – to oni ją zakładali, prowadzili jej sprawy, reprezentowali ją wobec czego oni również powinni zajmować się jej likwidacją. Jednakże, wspólnicy mogą zdecydować odmiennie i mogą powołać na likwidatora osoby spoza swojego grona. Jednocześnie należy wskazać, że nie każdy wspólnik ma obowiązek pełnienia funkcji likwidatora. Co jest jednak istotne, kodeks spółek handlowych nie stanowi jednocześnie o tym czyli likwidatorami spółki mogą być wyłącznie osoby trzecie, z całkowitym pominięciem wspólników, jednakże przedstawiciele doktryny przewidują taką możliwość. Jednocześnie, w razie braku możliwości zgodnego ustalenia kto będzie pełnił funkcję likwidatora, przepis art. 71 § 1 KSH wskazuje, że

„sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby.”

Jednocześnie, sąd rejestrowy ma również prawo do odwołania likwidatora – zarówno tego powołanego uchwałą wspólników jak również tego powołanego przez sąd. Dokonuje on tego na wniosek wspólnika lub osoby mającej w tym interes prawny.

Kompetencje likwidatorów spółki

Zgodnie z art. 78 §  1 w  granicach swoich kompetencji, określonych w art. 77 § 1 (tj. zakończenia bieżących interesów spółki, ściągnięcia wierzytelności, wypełnienia zobowiązań i upłynnienia majątku spółki), likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Ograniczenie ich kompetencji nie ma skutku wobec osób trzecich. W przypadku gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej. Wynika to z faktu, że likwidatorzy przejmują kompetencje, które w zwykłym okresie istnienia spółki należą do wspólników. Wobec tego, wspólnicy niebędący likwidatorami nie prowadzą spraw ani nie reprezentują spółki. Jednocześnie, likwidatorzy nie są uprawnieni do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki w zakresie czynności niebędących czynnościami likwidacyjnymi. Likwidatorzy, w okresie likwidacji spółki objęci są również zakazem konkurencji.

Obowiązki likwidatorów spółki

Obowiązkiem likwidatorów jest sporządzenie bilansu spółki – zarówno na dzień rozpoczęcia likwidacji jak również na dzień zakończenia likwidacji. Dzięki sporządzeniu bilansu na dzień rozpoczęcia likwidacji likwidatorzy są w stanie ustalić stan aktywów i pasywów spółki.  Bilans zamknięcia likwidacji likwidatorzy sporządzają na dzień „zakończenia likwidacji”. Bilans ten powinien wskazywać stan aktywów i pasywów po zakończeniu interesów bieżących, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i spieniężeniu majątku.

Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek (ten, który został po spłacie zobowiązań) dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały (czyli to co wnieśli do spółki). Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Jednocześnie, może się zdarzyć tak, że majątek spółki nie wystarczy na pokrycie wszelkich zobowiązań spółki. Wówczas  niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.

Ostatnią z czynności ciążących na likwidatorach jest zgłoszenie zakończenia likwidacji do właściwego sądu rejestrowego i złożenie wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Dopiero wydanie postanowienia o wykreśleniu spółki z rejestru kończy jej byt prawny – wtedy spółka ulega rozwiązaniu.

Reasumując, zakończenie bytu prawnego spółki to proces długi i żmudny. Może się zdarzyć, że będzie on trwał latami. Sama przyczyna rozwiązania spółki do jedno. Następnie konieczna jest spłata zobowiązań spółki, ściągnięcie wierzytelności, zakończenie jej interesów, podział majątku i dopiero wykreślenie spółki z rejestru.