Optymalizacja podatkowa a umorzenie udziałów

Optymalizacja nie jest terminem obcym w działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa małe i duże korzystają z jej możliwości, żeby wspomóc swoje działania, uratować spółkę albo w innych, korzystnych dla siebie celach. Wśród głównych zasad optymalizacji podatkowej najważniejsza jest zasada, że jeżeli coś nie jest prawem zakazane, jest dozwolone.

Co prawda ekonomiści uważają, że to przesadnie duża elastyczność i może prowadzić do nadużyć, jednak przedsiębiorcy na różne sposoby chcą ratować swoje spółki.

Czym jest optymalizacja podatkowa?

Optymalizacja podatkowa, jak każda optymalizacja ma za zadanie wyznaczanie, znalezienie najlepszego rozwiązania dla aktualnych problemów lub zadań. Ma sprawić, że procesy zachodzące w spółce, np. w kwestiach podatkowych, finansowych będą korzystniejsze dla przedsiębiorstwa.

Aktualnie można wyróżnić optymalizacje jednokryterialną i wielokryterialną. Pierwsza skupia się na optymalizacji jednego, konkretnego elementu w spółce, natomiast wielokryterialna obejmuje liczne zagadnienia, które razem mają przynieść określone korzyści. Dotyczy to np. zoptymalizowania sposobu produkcji i nowych projektów oraz finansów. Stanowi to często kompromis pomiędzy różnymi celami. Niezależnie od rodzaju wybranej optymalizacji istotne jest maksymalizowanie zysków oraz minimalizowanie kosztów potrzebnych do uzyskania oczekiwanych dochodów.

Umorzenie udziałów w spółce

Udziały w spółce to rzecz naturalna. Wspólnicy zakładający ją lub przystępujący do niej w określonym czasie jej istnienia, po wniesieniu wkładu otrzymują w zamian określoną ilość udziałów. Jest ona różna, zależna od wkładu jaki przekazali do kapitału zakładowego spółki. Jednak zdarzyć się może, że z różnych przyczyn niezbędne będzie rozpoczęcie działań związanych z udziałami. Mają one na celu przede wszystkim optymalizacje podatkową spółki. Mówi się, że wykorzystują lukę w przepisach, przez co umorzenie udziałów jest możliwe i korzystniejsze dla firmy, niż ewentualne spory sądowe lub jakiekolwiek postępowanie sądowe w tej materii. Umorzenie udziałów jest korzystniejsze ponieważ, np. ułatwia wniesienie nieruchomości do spółki i wycofanie części wkładu, zamiast sprzedaży nieruchomości w całości.

Samo umorzenie to „unicestwienie” części albo całości udziałów i tym samym wygaśnięciem praw majątkowych, korporacyjnych, które do tej pory posiadał wspólnik.

Rodzaje umorzenia udziałów

W ramach zoptymalizowania możliwe jest wykonanie umorzenia udziałów w ramach jednego z trzech rodzajów. Reguluje to art.. 199 kodeksu spółek handlowych, wyróżniając:

  • przymusowe umorzenie – dokonywane bez akceptacji wspólnika;
  • dobrowolne umorzenie– w zgodzie ze wspólnikiem oraz w drodze nabycia posiadanych przez niego udziałów lub udziału przez spółkę;
  • umorzenie automatyczne – dokonuje się w chwili, gdy ziszcza się zdarzenie wcześniej określone w umowie spółki, na mocy którego umorzone zostają udziały danego wspólnika bądź wspólników.

Umorzenie udziałów jest związane ściśle z finansami spółki. To oznacza, że ustawodawca umożliwia restrukturyzowanie jej poprzez umarzanie udziałów bez konieczności przekazania udziałowcowi wynagrodzenia za nie. Jest to sytuacja wyjątkowa, regulowana przez art. 199 § 3 k.s.h. Podkreśla on, że istnieje możliwość rezygnacji z wypłaty pieniędzy udziałowcowi tylko, jeżeli wspólnik ten wyrazi zgodę na takie działanie.

Umorzenie przymusowe – umowa

W chwili, kiedy dochodzi do umorzenia przymusowego podstawą działania musi być umowa. Nie zwykła umowa, lecz umowa spółki, w której będzie zaznaczone że udziały mogą być umorzone przymusowo, czyli może dojść do odkupienia od wspólnika posiadanych przez niego udziałów. Konieczne jest wypłacenie mu wynagrodzenia. Dodatkowo warunkiem poprawnego przeprowadzenia umorzenia jest podjęcie uchwały, w której 2/3 głosów opowie się za umorzeniem. Następnie taka decyzja potrzebuje uzasadnienia, które powinno być sporządzone na piśmie, np. w protokole z posiedzenia udziałowców.

Umorzenie a podatek dochodowy

W zmian za umorzone udziały wspólnik uzyskuje wynagrodzenie, czyli dochód. Dokładniej dochód z udziału w zyskach, od którego spółka jako płatnik pobiera 19% podatek. Podobnie dzieje się w przypadku dywidendy. Są jednak wyjątki od takiej sytuacji. Gdy wspólnik otrzymał swoje udziały w zamian za aport, czyli wkład niepieniężny mający postać przedsiębiorstwa bądź jego części. W takiej sytuacji opodatkowanie umorzenia będą takie same jak opodatkowane będą zyski z płatnego zbycia się udziałów w spółce. Nie wlicza się jednak do przychodów kwot, które wspólnik otrzymał w ramach wynagrodzenia za umorzenie w części będącej kosztami zbycia.

Istotne jest, że umorzenie nie podlega ani PCC ani podatkowi VAT. Jednocześnie koszty, które spółka wyda na umorzenie nie będą kosztami uzyskania przychodu.

Optymalizacja pod lupą fiskusa

Urząd skarbowy często patrzy na optymalizacje podejrzliwie uznając ją za chęć i sposób uniknięcia podatków. Na umorzenie udziałów, niezależnie od jego rodzaju fiskus spogląda właśnie w taki sposób. Organy skarbowe postrzegają umorzenie dobrowolne niczym sprzedaż udziałów, nie zaś jako dochód z udziału w osobach prawnych. Wynika z tego różnica w CIT, którą fiskusowi trudno zaakceptować.